GRABOSZEWO GM. STRZAŁKOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Wieś nad rzeczką Strugą, 11 km od Słupcy odległa. W 2021 roku mieszkało tam 214 osób. W latach 1998-2021 liczba mieszkańców zmalała o 2,3%.

Kościół Parafialny p.w. św. Małgorzaty.

Kościół do niedawna datowany na 2 poł. XVI wieku, obecnie można czas powstania tej świątyni cofnąć nawet na koniec XIV lub początek XV wieku. Jedne z opracowań widziałyby już ten kościół w 1353 roku. Podczas prac konserwatorskich odkryto na ścianie wschodniej za zapleckiem ołtarza malowidła gotyckie z tegoż okresu, jednak jak podkreślają naukowcy wymagają one jeszcze szczegółowych badań. Co istotne historycy sztuki podkreślają ich wysoki poziom artystyczny, wykluczając lokalne ludowe warsztaty jako twórców tychże malowideł. Jak na wstępie artykułu zaznaczyłem jeszcze do niedawna uważano, że fundatorem obecnego kościoła jest Wilibord Młodziejewski a czas jego powstania widziano w drugiej połowie XVI wieku (czyli gdzieś w latach 1550-1600). Jeszcze inni cofają ten czas do roku 1520, o takim roku powstania kościoła miałyby świadczyć przypisywanie wykonania prac ciesielskich w tymże kościele warsztatowi ciesielskiemu z Kazimierza Biskupiego działającego w latach 1518-1520. Moim zdaniem cofając czas powstania świątyni na drugą połowę XIV wieku można przyjąć, że we wzmiankowanych latach późniejszych jakieś prace związane z rozbudową kościoła lub jego remontem w tamtych latach prowadzono. Prawdopodobnie w latach 1649-1678 ufundowana została w tymże kościele przez Krzysztofa Marczewskiego kaplica św. Izydora Oracza (patrona chłopów). W tymże też wieku XVII kościół został powiększony, być może było to w czasie budowy wspomnianej kaplicy. Natomiast w II poł. XVIII wieku przedłużono nawę, dobudowano wieżę i zakrystię. Wymieniono też więźbę dachową i powiększono okna. Kościół posiada bogate wyposażenie:

Dwuosobowa ława kolatorska z czasów Wiliborda Młodziejewskiego z II poł. XVI wieku oraz epitafium (obraz) rodziny Młodziejewskich z 1584 roku.

Wczesnobarokowy ołtarz główny z pocz. XVII wieku z rokokowym XVIII wiecznym obrazem św. Małgorzaty.

Wzmiankowane wcześniej gotyckie polichromie.

Pozostałe wyposażenie świątyni pochodzi głównie z wieków XVII i XVIII.

Zobacz artykuł:

Dzieje wsi:

1337 roku

W tym to roku wzmiankowana jest parafia w Graboszewie. Z roku 1360 pochodzi wzmianka o wsi Graboszewo.

• Narodowy Instytut Dziedzictwa. (Opr. Kościół par. p.w. św. Małgorzaty, karta biała)

Było to w czasach panowania Króla Kazimierza III Wielkiego.

1577 roku.

Właścicielami Graboszewa są:

Marcin Tomicki, który posiada tam karczmę, młyn, 3 łany ziemi kmiecej, zagrodnika i 4 rzemieślników.

Hieronim Gostomski, posiadacz karczmy, młyna, 2 łanów ziemi kmiecej oraz 5 zagrodników.

• (Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl)

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i inych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

Jesień 1769 roku

W miejscowości znajduje się obóz konfederatów barskich. Właścicielem Graboszewa był w tym czasie jeden z przywódców konfederacji barskiej Józef Skarbek-Malczewski

Graboszewo na mapie z 1803 roku

1846 roku

Graboszewo Kościelne ma 16 domów i 204 mieszkańców.

Graboszewo Nadworne (folwark) liczy 5 domów 66 mieszkańców.

Grabuszewek z jednego domu i 28 mieszkańców się składający.

Wszystkie te miejscowości są własnością Alfonsa Taczanowskiego.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

1864 roku

Za udział w Powstaniu Styczniowym.

Obwieszczenie.

Uchwałą sądu podpisanego z dnia dzisiejszego obłożono aresztem wszelki majątek W-go Kazimierza Wilkońskiego, dziedzica dóbr Graboszewo, powiatu wrzesińskiego i nad takowym zarząd sądowy zaprowadzono. W-mu Wilkońskiemu nie wolno zatem ani samemu ani przez pełnomocników majątkiem tym rozporządzać, ale nadto pełnomocnictwa komukolwiek udzielone tracą znaczenie a działania późniejsze na mocy tychże zawarte są nieważne. Wszystkim, którzy od W-go Wilkońskiego pieniądze, papiery lub inne rzeczy posiadają lub dzierżą, albo temuż zadłużają, zakazuje się niniejszym, aby na ręce W-go Wilkońskiego cokolwiek bądź nie płacili ani nie wydawali, a to pod zagrożeniem podwójnej spłaty, zaleca się owszem aby o posiadaniu przedmiotów podpisanemu sądowi donieśli i temuż płacili.

Września dnia 10 maja 1864 roku. Królewski Sąd Powiatowy.

(tekst oryginalny)

• Dziennik Poznański 1864.05.14 R.6 nr110

Rok szkolny 1866/67

Informacje o ówczesnej szkole:

Szkoła w Graboszewie należy do Dekanatu Powidzkiego, inspektorem szkolnym na ten dekanat jest Ks. Dziekan Niedzielski w Skarboszewie. Inspektorem szkolnym w Graboszewie jest Ks. Rożański z Graboszewa. Patronat nad szkołą sprawuje Dozór Szkolny. Nauczycielem w tejże szkole jest Chilomer Wojciech, który pierwszą posadę nauczycielską objął w 1840 roku. Przysługuje mu pensja rządowa w wysokości 70 talarów i 33 szf. zb.(?) rocznie. Na rok szkolny 1866/67 powinno uczęszczać do szkoły 93 dzieci.

• Obraz Katolickich Szkół Elementarnych objętych archidiecezjami Gnieźnieńską i Poznańską. Wyd przez Ludwika Rzepeckiego. Poznań 1867.

1872 roku.

Sprzedaż przez rząd pruski za pośrednictwem sądu we Wrześni majątku Graboszewo z przyległościami wcześniej należącego do Kazimierza Wilkońskiego.

• Teki Dworzaczka.

1881 roku

Graboszewo liczy 7 domów zamieszkałych przez 90 mieszkańców, wśród nich 85 osób to katolicy a 5 to ewangelicy, 28 osób to analfabeci. Kościół należy do dekanatu powidzkiego. Probostwo jest w posiadaniu 400 mórg ziemi.

Graboszewo dominium (folwark) ma 3115 mórg ziemi oraz 16 domów i 251 mieszkańców, 246 spośród wymienionych to katolicy pozostała 5 to ewangelicy. 110 osób to analfabeci. Właścicielem folwarku jest Kazimierz Wilkoński.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II. 1881 rok.

14 Lutego 1884 roku.

Umiera dawny dziedzic Graboszewa Kazimierz Wilkoński były powstaniec styczniowy. Pochowany zostaje przy tutejszym kościele.

Graboszewo na mapie z 1891 roku

1906-1907 roku

W czasie powszechnego strajku przeciwko nauczaniu w języku niemieckim w miejscowej szkole protestowało 30 uczni.

• P. Maluśkiewicz. Województwo konińskie. Poznań 1983 r.

1909 roku

W miejscowości znajdują się dwa majątki ziemskie i tak:

1. Liczący 768 ha i dający 6273 marki dochodu gruntowego należy do p. Deglera.
2. Folwark ma 102 ha i daje 665 marek dochodu gruntowego, jego właścicielem jest parafia katolicka w Graboszewie, folwark ten dzierżawi Józefa Wiśniewska. Pocztę miejscowość posiada w Strzałkowie.

• Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzględnieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca. 1909 rok.

1910 roku

Ukończenie budowy pałacu według projektu architekta Stanisława Mieczkowskiego. Pałac ten do naszych czasów nie zachował się. Istniejący w miejscowości pałac jest budowlą powstałą od podstaw współcześnie.

16 Listopada 1918 roku.

Z inicjatywy Jerzego Hulewicza (właściciela Kościanek) i miejscowego proboszcza Ks. Słubickiego — powstała w Graboszewie Wiejska Rada Ludowa. W jej skład weszło 4 robotników rolnych, 4 żołnierzy oraz 4 osoby spośród inteligencji.

• P. Maluśkiewicz. Województwo konińskie. Poznań 1983 r.

1928 roku.

Wieś liczy 568 mieszkańców.

Największym właścicielem ziemskim jest w tym czasie Walkowiak Piotr dzierżawiący 102 ha ziemi.

W miejscowości działa też trzech murarzy. Są to: Maciejewski F, Michalak W i Samelak F. Oraz jest tam dwóch właścicieli wiatraków: Głodkowski H i Matuszewski R.

• Księga adresowa Polski 1928 rok.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Słupcy do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.