JAWOROWO GM. WITKOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Wieś przy drodze z Gorzykowa do Mielżyna, do Witkowa gminną drogą przez Odrowąż 6,7 km. Do Gniezna 25 km. W 2021 roku mieszkały tam 253 osoby. W latach 1998-2021 liczba mieszkańców zmniejszyła się o 32,4%. Po II wojnie św. we wsi utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W miejscowości zabytkowy pałac z poł. XIX wieku.

Zobacz artykuł:

Dzieje wsi:

Zobacz artykuł o dawnych mieszkańcach.

1456 roku.

Pierwsza wzmianka o Jaworowie.

W tym to roku pleban mielżyński Tomasz pozwał wszystkich kmieci z Jaworowa, przed sąd konsystorski, o to że jemu oddają meszne w mniejszej wysokości, niż pobierali jego poprzednicy. 

Moim zdaniem z powyższego zapisu H. Koszutskiego w ” Obrazku historycznym Mielżyna i kościoła parafialnego w Mielżynku” wynika że Jaworowo, może istnieć już od kilkudziesięciu lat.

Było to w czasach panowania Króla Kazimierza IV Jagiellończyka

1462 roku.

Spór między rodziną Licheńskich, Hektorem Orchowskim i Janem z Ludziska o granice między wsiami Jaworowo a Odrowąż.

1518 roku.

Wzmianka o lesie Lichin należącym do wsi Jaworowo.

• Teki Dworzaczka.

1564 roku.

Wieś ma 14 łanów ziemi uprawianej przez kmieci, jest tam 4 zagrodników oraz 3 rzemieślników w tym 2 krawców. W miejscowości jest też karczma.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i inych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1583 roku.

Wieś posiada 13 łanów ziemi kmiecej oraz 4 zagrodników bez ziemi. Brak wzmianki o karczmie.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

1588 roku.

Jako właściciela wsi zapisano Krzysztofa Mielżyńskiego. Wieś liczy 2,5 łana ziemi kmiecej i 2 zagrodników bez ziemi. Prawdopodobnie Jaworowo zostało w ostatnich latach nawiedzone przez jakiś kataklizm, być może pożar, który spowodował tak duże opustoszenie wsi. Wykazywaną wcześniej ziemię kmiecą być może przyłączono do folwarku.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

1830 – 1840 rok.

Prawdopodobne lata powstania pałacu w Jaworowie.

1846 roku.

Wieś zamieszkuje 200 osób zamieszkałych w 23 domach. Właścicielem jest Jaraczewski.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

1882 roku.

Wieś liczy 14 domów i 94 mieszkańców, wszyscy są katolikami, analfabetami jest 45 osób. Natomiast dominium (folwark) ma 11 domów i 146 mieszkańców, też wszyscy katolicy, 77 jest analfabetami. Majątek ma 2035 mórg ziemi, i jest własnością Zygmunta Jaraczewskiego.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t.III – 1882 rok

Jaworowo na mapie z 1891 roku

1909 roku

Majątek (folwark) liczy 520 ha i daje 6831 marek dochodu gruntowego. Jego właścicielami są Helena Jaraczewska i Emilia Szczaniecka. Pocztę miejscowość posiada w Gorzykowie.

• Księga adresowa polskich właścicieli ziemskich Wielkiego Księstwa Poznańskiego z uwzględnieniem powiatu, stacyi poczty, telegrafu, dworca. 1909 rok.

1912 roku.

Według Książki L. Durczykiewicza ” Dwory Polskie w Wielkim Księstwie Poznańskim ” Jaworowo jest własnością Heleny Jaraczewskiej i jej córki Emilii zamężnej Szczanieckiej.

Widok pałacu w Jaworowie ok. 1912 roku.

1918 roku.

Udział mieszkańców Jaworowa w Powstaniu Wielkopolskim.

Zobacz Powstańców Wielkopolskich urodzonych w Jaworowie.

Powstańcy Wielkopolscy z Witkowa i okolic

1926 roku

W Księdze adresowej gospodarstw rolnych województwa poznańskiego z 1926 roku jako właścicieli dóbr Jaworowo podano Antoninę Skarbek-Malczewską i Konstancję Stanowską.

1930 roku.

Wieś i majątek (folwark) liczą 373 mieszkańców.
Właścicielami ziemskimi są:
Jaraczewska Helena – 169 ha.
Skarbek-Malczewscy Stanisław i Antonina – 644 ha.
Właścicielem wiatraka jest – Jerzak J.

• Księga Adresowa Polski 1930 rok.

Mapa Jaworowa i Czajek z 1934 roku.

14 Grudnia 1939 roku.

Władze niemieckie wysiedlają do Generalnego Gubernatorstwa właścicieli majątku w Jaworowie rodzinę Malczewskich.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Gnieźnie do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.