MAŁACHOWO WIERZBICZANY GM. WITKOWO. DZIEJE WSI I JEJ MIESZKAŃCÓW.

Wieś położona ok. 1.5 km od Witkowa przy drodze do Czerniejewa, do Gniezna 17 km. W 2021 roku miejscowość liczyła 297 mieszkańców. W latach 1998-2021 liczba mieszkańców wzrosła o 11,7%.

Zobacz artykuł:

Dzieje wsi:

1397 roku.

Pierwsza wzmianka o wsi Małachowo.

W dokumencie wzmiankowany jest Piotr z Małachowa. Najwidoczniej nie było jeszcze podziału na występujące w późniejszym okresie cztery Małachowa.

Było to w czasach panowania Króla Władysława II Jagiełły.

XVI wiek.

Miejscowość w tym czasie położona jest w województwie kaliskim, powiecie gnieźnieńskim, parafii Witkowo. Zwano ją wtedy Małachowo Więrzbięcice.

1564 roku.

Małachowo Wierzbiczany składa się z czterech działów po 1 łanie ziemi kmiecej. Właścicielami poszczególnych działów są :

• Maciej ( niewymieniony z nazwiska )
• Sebastian Czeszek
• Łukasz Gosław
• Krzysztof ( niewymieniony z nazwiska )

Dodatkowo S. Czeszek i Krzysztof posiadają po 1 zagrodniku.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

(Według części historyków można przyjąć, że do uprawy łana ziemi, czyli w przybliżeniu 17 ha potrzeba było 11 osób, dorosłych i dzieci. Mogła być to rodzina kmiecia z parobkiem i jego rodziną lub dwóch kmieci, z których każdy gospodarzył na połowie łana ziemi. Natomiast zagrodnicy posiadali najczęściej tylko zagrodę i ewentualnie do 1/4 łana ziemi, komornicy nie posiadali domu i mieszkali w wynajętych izbach. W zamian za możliwość uprawy ziemi kmiecie i zagrodnicy byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w folwarku pana wsi, i inych świadczeń na jego rzecz. Wymiar pańszczyzny uzależniony był od ilości uprawianej ziemi, cała ziemia we wsi, w tym też ta uprawiana przez kmieci i niekiedy zagrodników, stanowiła własność pana wsi. Znajdujące się na wsiach karczmy, wiatraki i młyny w olbrzymiej większości stanowiły własność właściciela wsi lub co było bardzo częste, tylko jej części, w tym przypadku wynajmowane były użytkownikom, na co roku odnawianą dzierżawę).

1588 roku.

Właścicielami wsi są Wyganowski oraz Sebastian Krzysztof. Każdy z wymienionych ma po dwa łany ziemi oraz jednym zagrodniku.

• Atlas historyczny Polski. Rejestry poborowe województwa kaliskiego w XVI w., red. M. Słoń, http://atlasfontium.pl

Figura przy drużce na tyłach wsi:

1837 roku.

Wieś liczy 9 domów i 79 mieszkańców. Właścicielem jest Wałowski.

• J.A.Bobrowicz.- Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego – wyd. Lipsk 1846 rok.

Małachowo Wierzbiczany i okolice na mapie z 1839 roku.

1877 rok.

Oskar Kolberg w dziele “Lud” W.Ks. Poznańskie t. III. Przytacza miejscowe podanie ludowe:

Podanie mówi, że gdy w czasie morowego powietrza ludzie (oracze) wymarli, kobieta orała dwoma wołami, a gdy woły zgziły się i wpadły z nią w zdrój pobliski zwany Olszynką, skąd wypłynęły na jeziorze Powidzkim (tekst i słownictwo oryginalne).

1883 roku.

Spadkobiercy Władysława Ulatowskiego sędzina Pokrzywnicka, sedzina Sobeska Karońska z Naramnic w Królestwie Polskim i rodzeństwo Ulatowscy sprzedali Władysławowi Raszewskiemu wieś Małachowo Wierzbiczany za 168 tys. marek.

• Dziennik Poznański Nr.1 z 1883 roku.

1885 roku.

Dominium Małachowo Wierzbiczany ma 654 morgi ziemi. 12 domów i 134 mieszkańców, wszyscy wyznania katolickiego, analfabetów jest tam 53.

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. t. VI. 1885 r.

1887 roku.

Małachowo Wierzbiczany wieś rycerska w pow. gnieźnieńskim należąca do spadku po św. Wł. Ulatowskim nabyła Władysława Gutowska, dawna właścicielka Urchocina.

• Dziennik Poznański nr.64 z 1887 r.

Małachowo Wierzbiczany (Jakobsdorf) na mapie z 1911 roku.

Legenda:

• Odległość podana jest od rynku w Gnieźnie do centrum opisywanej miejscowości.
• Dane statystyczne miejscowości pochodzą ze strony internetowej: Polska w liczbach.