Fot. Kościół w Witkowie.

Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1821 roku, aby po 17 latach budowy oddać go do użytku parafian. Nastąpiło to 7 Października 1838 roku, kiedy to biskup Marcin Dunin konsekrował nowo powstały kościół. Była to budowla murowana w stylu klasycystycznym, biało tynkowana. Pod koniec XIX wieku budowla wzbogaciła się o kruchtę i wieże z hełmem stylizowanym na hełm katedry gnieźnieńskiej. W 1905 lub jak podają inne źródła w latach 1906-07. dobudowano dwie kaplice: Matki Boskiej i Serca Pana Jezusa. Ołtarz główny w stylu neoklasycystycznym. Ze starszych zabytków kościół posiada: kielichy późnogotycki z 1561 roku i barokowy z ok. połowy XVII wieku oraz późnobarokową monstrancję z 1718 roku.

Według opisu kościoła zamieszczonego w Gazecie Gnieźnieńskiej „Lech” Nr 200 z 2.09.1927 roku, zaraz przy wejściu do kościoła, na bocznej ścianie znajdowała się żelazna tablica z następującym napisem:

Był człowiek — Posłany od Boga.
Któremu imie było Jan.
veni-vidi-Deus vicit !
Na prośbę Ojca św. i pokorne błagania rzymskiego cesarza niemieckiego
JAN III SOBIESKI
Z RYCERSTWEM POLSKIM
Pod oblężony dwa miesiące od Turków a od swoich opuszczony
Wiedeń przybywa i po trzech dniach jako.
WÓDZ NACZELNY
WOJSK SPRZYMIERZONYCH
W dniu 12. IX. 1683 r. P.
Potęgę turecką niszczy.
Król Polski Ratuje Niemcy i Chrześcijaństwo.

Tablice tą umieszczono w 200-ną rocznicę Bitwy pod Wiedniem w roku 1883.

W tym samym numerze gazety jest jeszcze wzmianka o znajdującej się na zewnętrznym murze kościoła, na grobowcu fundatorek, tablicy o następującej treści:

Grobowiec fundatorki
ur. Joanny z Dobiejewskich Logowej
dziedziczki Małachowa-Szemborowiec
zm. 1843.
ur. Anny z Kruszewskich Ulatowskiej zm. 1842.
Mieliście rzecz najmilszą, ludzką nędzę wspierać.
Tak życie z chwałą kończyć, jest to nie umierać. Innych
grób martwe prochy i kości pokrywa. Pod tym wiara,
pobożność i cnota spoczywa.
Przechodniu zmów wieczny odpoczynek !.

i to cały napis znajdujący się na tablicy.

W gazecie jest też wzmianka o przeprowadzanym w tym czasie (to znaczy 1927 roku) renowacji wnętrza kościoła przez firmę Zaholski i Piekarek z Bydgoszczy.

Podczas okupacji hitlerowskiej kościół został zamieniony na magazyn, a znajdujące się w podziemiach kościoła trumny fundatorów świątyni zostały usunięte. Po II wojnie kościół systematycznie odnawiany, w 1955 roku otrzymał nową polichromię. W kruchcie południowej tablica upamiętniająca zwycięstwo pod Wiedniem jednak nie wiem, czy jest to oryginalna tablica z 1883 roku, czy też jej kopia. Na zewnątrz przed kościołem pomnik Jana Pawła II.

Dzieje kościołów katolickich w Witkowie.

Kiedy powstał pierwszy kościół w Witkowie, nie wiadomo. Dawni historycy jak ks. Kozierowski widzieliby już witkowski kościół w poł. XIII wieku fundowany przez ród Gryfitów z pobliskiego Małachowa i Chłądowa. Problem w tym, że w tym czasie nikt jeszcze, nie tylko o Małachowie czy Chłądowie, ale i o Witkowie nie słyszał. Na terenach tych jeszcze w najlepsze szumiał las zwany puszczą Mokowską, która dochodziła gdzieś w te okolice. Skrajem tego lasu prawdopodobnie biegł dawny szlak prowadzący z Kalisza przez okolice Powidza do Gniezna. Pierwsze wzmianki w źródłach pisanych o wymienionych miejscowościach pojawiły się ok. poł. XIV wieku, czyli 100 lat później niż widziałby to wspomniany ks. Kozierowski. Inny historyk ks. Korytkowski widziałby powstanie kościoła witkowskiego dopiero pod koniec XIV w. a jako fundatorów wskazuje ówczesnych właścicieli wsi Korzboków Witkowskich. Według niektórych publikacji w Watykanie znajdują się dokumenty, według których kościół w Witkowie istniał już w pierwszej poł. XIV w. (czyli gdzieś między 1300-1350 rokiem) i był pod wezwaniem św. Małgorzaty. Natomiast pierwsza wzmianka o Witkowie w polskich źródłach jest z 1363 roku. Witkowska parafia wzmiankowana po raz pierwszy jest dopiero w 1420 roku. Wspomniany kościół św. Małgorzaty, jeśli rzeczywiście istniał, to znajdował się w innym miejscu niż obecny kościół pod wezwaniem św. Mikołaja. Na terenie Witkowa nie znajduję takiego miejsca, ale dlaczego nie miałaby to być, osada w pobliżu grodziska w pobliskim Małachowie Złych Miejsc, która ponoć istnieć miała, jak pisze w ”Dziejach Witkowa” P.Hauser do początków wieku XIV. Pewne natomiast jest istnienie kościoła w Witkowie w 1420 roku. Świątynia ta na przełomie wieków XV/XVI uległa z jakichś powodów zniszczeniu. Z 1517 roku mamy wzmiankę o konsekracji nowego kościoła przez sufragana gnieźnieńskiego biskupa Mikołaja wzniesionego dz ięki staraniom ówczesnego proboszcza Jana z Rogowa Rogowskiemu. W 1608 roku jak podają akta z wizytacji tegoż kościoła, wymagał już remontu, w latach 20-XVI wieku ówczesny dziedzic Przyjemski planował budowę nowej świątyni, jednak z jego planów nic nie wyszło. Świątynia musiała służyć parafianom jeszcze przez długie lata. Nowy kościół wzniesiono dzięki Ojcu benedyktynowi Stanisławowi Przyłuskiemu w 1676 roku. Miał to być kościół dwuczęściowy z wyodrębnionym prezbiterium i nawą główną.

Jak wyglądał Witkowski kościół w XVIII wieku? Opis znajdziemy w książce wydanej pod red. prof. Hausera ” Dzieje Witkowa”.

Drewniany budynek kościoła w kształcie prostokąta przykryto gontowym dwuspadowym dachem, z wieżyczką na sygnaturkę na szczycie. Niższe od reszty budowli było prezbiterium, nie było – jak zwykle – zwrócone na wschód, lecz na zachód, przedsionek kościoła zaś znajdował się od strony wschodniej. Od południa zlokalizowano zakrystię. Wnętrze oświetlały niewielkie okna. Podłoga wyłożona była tarcicami. Pod nią w prezbiterium znajdował się grobowiec patronów i kolatorów kościoła. Sufit obłożony został podbitką z desek. W ścianie południowej od strony zakrystii umieszczono niewielkie drzwiczki prowadzące na ambonę.

W książce mamy też opis wyglądu wnętrza kościoła w XVIII wieku.

W świątyni znajdowało się pięć ołtarzy. W prezbiterium w ołtarzu głównym Trójcy Przenajświętszej stały w półkolu figury symbolizujące Trójcę Świętą: Boga Ojca, Syna-Chrystusa i Ducha Świętego (gołębicę), otoczone sześcioma pomalowanymi na niebiesko kolumnami ze złoconymi kapitelami korynckimi. Mensa ołtarzowa była murowana, na niej stało tabernakulum również pomalowane na niebiesko. Ołtarz konsekrował biskup Jan Bojkowski. W drugim ołtarzu Ukrzyżowania Pana Jezusa,drewnianym i wyzłacanym, nad przedstawieniem Krzyża Świętego znajdował się obraz św, Marii Magdaleny, a także szklana trumna z relikwiami św. Peregryna z nienaruszonymi pieczęciami, wprowadzona w poł. XVIII w. do kościoła przez biskupa Krzysztofa Dobińskiego, sufragana gnieźnieńskiego. Trzeci ołtarz Niepokalania Najświętszej Maryi Panny, pierwotnie drewniany, później murowany, nazywany był też ołtarzem Różańcowym. Czwarty św. Antoniego z Padwy , drewniany, u góry z obrazem św.Józefa, konsekrował biskup Franciszek Kraszkowski, sufragan gnieźnieński. Ołtarz piąty św. Małgorzaty, również drewniany, z obrazem św. Barbary na górze, był konsekrowany przez biskupa poznańskiego Floriana Czartoryskiego.
Ołtarz główny otoczony był malowanymi na niebiesko balaskami, przy których klękali wierni przyjmujący komunię świętą. W przedziale kościoła na przeciw siebie stały dwie ławki-jedna dla mężczyzn, druga dla kobiet śpiewających różaniec. Przy ambonie znajdowały się chrzcielnica z figurą św. Jana Chrzciciela i konfesjonał. W nawie kościoła stały dwa rzędy po sześć ławek. Przy ścianie był wielki pozytyw i wielki bęben, na których w czasie uroczystości grywała kapela składająca się z mieszczan. Kościół otoczony był cmentarzem grzebalnym z drewnianym parkanem. Stała na nim drewniana dzwonnica z dwoma dzwonami i kostnica.

Kościół ten jak też plebania i inne zabudowania należące do probostwa zostały zniszczone podczas pożaru miasta 1 Września 1817 roku.

Bibliografia
Praca zbiorowa pod redakcją Przemysława Hausera ” Dzieje Witkowa ”

Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Strona Internetowa parafii witkowskiej

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *